Nominacja do Fryderyka 2015

Płyta SACD ARS ORGANI POLONIAE. KAZIMIERZ DOLNY zawierająca nagrania z udziałem Juliana Gembalskiego została nominowana do nagrody FRYDERYK 2015 w kategorii Album roku recital solowy.

Pochodzący z początków XVII wieku instrument kościoła farnego w Kazimierzu Dolnym należy do najcenniejszych zabytków budownictwa organowego w Polsce. Choć zachowana dyspozycja jest znacznie późniejsza, szereg elementów materiałowych stanowi o tym, że mamy tu do czynienia z najstarszymi na terenie polskim czynnymi organami. Zaproponowany przez Juliana Gembalskiego repertuar przywołuje historyczny czas XVI i XVII wieku, a także kulturowy krąg tradycji muzyki włoskiej i niemieckiej, z których wywodzili się i którym hołdowali przypuszczalni budowniczowie instrumentu.

Organy kościoła farnego w Kazimierzu Dolnym zbudowane zostały około 1620 roku i są najstarszym zachowanym i czynnym instrumentem w Polsce. Ich budowniczym mógł być pochodzący z Włoch Szymon Liliusz (Simon Lilius, Simon Lilie) bądź Thomas Gogoliński – organmistrz z Lipna, o których wzmiankują ówczesne księgi parafialne, choć autorstwo żadnego z nich nie jest potwierdzone w znanych dokumentach.

Organy zbudowano w stylu północnoniemieckim. Usytuowane są wysoko, na dodatkowym chórze. Prospekt sekcji głównej (Manuał główny, II) znajduje się w najwyższym, centralnie położonym sektorze. Niżej, po jego bokach ustawione są wieże pedałowe. W wysuniętej do przodu centralnej części, na poziomie podłogi chóru organowego, umieszczony jest pozytyw.

Utrzymany w stylu manierystycznym prospekt, z bogatymi dekoracjami rolwerkowo-okuciowymi wykonanymi z drzewa lipowego i modrzewiowego, zachowany został w naturalnym kolorze drewna.

Organy mają dwa manuały (tzw.krótka oktawa E/C-c3) i pedał (E/C-c1), wiatrownice klapowo-zasuwowe, trakturę mechaniczną. Zasilane są powietrzem z - umieszczonych na dwóch poziomach z tyłu instrumentu - ośmiu miechów klinowych, z których 4 niższe mogą być uruchamiane przez kalikantów. Organy mają 35 głosów włączanych za pomocą metalowych cięgieł umiejscowionych po bokach manuałów (Pedał i Manuał II-główny), oraz za plecami organisty, w szafie Pozytywu (Manuał I).

Obecna dyspozycja pochodzi z roku 1781. Pierwotna dyspozycja z 1620 roku nie jest znana. Wiadomo, że obejmowała 36 głosów (Pedał – 13 głosów, Manuał II – 12, Manuał I – 11). Pedał wyposażony był w głos 32', dwie Mikstury 5x i trzy głosy językowe, Manuały II i I – dwie Mikstury 4x i jeden głos językowy.

Aktualna dyspozycja organów (na podstawie opisów cięgieł)

Manuał I

(pozytyw)

Flet Major 8'

Pryncypał 4'

Flet Minor 4'

Spicflet 4'

Salcynał 4'

Quinta 22/3'

Octava 2'

Sedecyma 1'

Superoctava 1'

Mixtura 1'

Mixtura 1/2'

Manuał II

(manuał główny)

Spicflet 16'

Pryncypał 8'

Flet Major 8'

Portunal 8'

Octava 4'

Portunal 4'

Spicflet 4'

Salcynał 4'

Flet Minor 4'

Superoctava 2'

Sedecyma 1'

Mixtura 4x

Dzwonki

Evacuant

Pedał

Pryncypał 16'

Subbas 16'

Salcynał 16' (obecnie Fagot 16')

Flet Major 8'

Burdon 8'

Spicflet 8'

Amabilis 4'

Flet 2'

Octava 2'

Quinta 11/3'

Mixtura 1'

Vacat